Niezwykły mózg nastolatka to podręcznik dla rodziców, którzy mają w swoim domu młodego człowieka i nie zawsze do końca go rozumieją. Autorkami książki są Bettina Hohnen, Jane Gilmour i Tara Murphy – brytyjskie psycholożki kliniczne, specjalizujące się w neuropsychologii.
Książka Niezwykły mózg nastolatka została podzielona na pięć głównych części, a każdy rozdział składa się kilku pomniejszych sekcji, które mają ułatwić zapoznanie się z tekstem. Autorki przedstawiają, jakie są doniesienia naukowe związane z mózgiem i zachowaniem w konkretnym omawianym temacie (coś co lubię najbardziej, bo wtedy widać, że tekst został oparty na nauce, a nie na filozofii osoby piszącej). Następnie teorię naukową przekuwają w praktykę i pokazują, co dany temat znaczy dla uczenia się w szkole czy na studiach, a także co można z tym zrobić i jak pomóc tej nastoletniej osobie. Drugim najciekawszym aspektem obok doniesień naukowych są opisy przypadków. Ludzkie mozgi lubią historie, więc przełożenie teorii na realne sytuacje, to naprawdę świetny pomysł. Na koniec rozdziału autorki zachęcają do działania i pokazują jakie zmiany można wprowadzić, aby komunikacja z młodą osobą była jeszcze lepsza, a także dają kilka ćwiczeń do wykonania.
Jakie tematy poruszają w książce autorki? Jest mowa o uproszczonym modelu mózgu, czyli mózgu trójdzielnym, w którym możemy wyróżnić 3 grupy struktur mające inne zadanie. A mowa o rozróżnieniu mózgu instynktownego, emocjonalnego i myślącego. W drugim rozdziale przeczytamy o roli przekonań w uczeniu się. Kolejnym ważnym obszarem jest nauka poprzez modelowanie oraz metapoznanie. Człowiek jest istotą społeczną, natomiast nastolatka potrzeba socjalizacji jest zwielokrotniona, a ból społeczny jest równie dotkliwy, co ból fizyczny.
Druga część „Gdy osoba nastoletnia jest inna” składa się z dwóch rozdziałów, choć jest to kontynuacja poprzednich. I tak, w szóstym autorki skupiły się na zdrowiu psychicznym, przytłoczeniu, stresie i lęku. Zaś siódmy traktuje o neuroróżnorodności – autyzmie, ADHD czy dysleksji.
W części trzeciej, pt. „Priorytety rozwojowe nastolatków”, w rozdziale ósmym czytelnicy przeczytają jak duży wpływ mają relacje rówieśnicze w tym okresie oraz jak można je wykorzystać do skutecznej nauki. Następnie autorki skupiły się na roli podejmowania ryzyka i budowaniu odporności psychicznej – ryzyko samo w sobie nie jest złe, jeśli robi się to odpowiedzialnie. Zadaniem rodzica nie jest tylko hamowanie nastolatków, a mądre przewodnictwo w tym temacie. Jak gwałtowne i intensywne uczucia potrafią przeżywać nastolatki, wiedzą niemal wszyscy dorośli. Jednak niewielu zdaje sobie sprawę z tego, że mają one wartość przystosowawczą i można wykorzystać je również w motywowaniu i uczeniu się. Autorefleksja jest z jednej strony kluczowym elementem rozwoju, z drugiej natomiast w okresie dorastania samoocena jest niezwykle wrażliwa. Dlatego bardzo ważne jest, aby zwracać uwagę na komunikaty, które kierujemy w kierunku młodych osób.
Część czwarta „Jak dbać o nastoletni mózg” skupia się na higienie duszy i ciała nastolatka. Jak ważny jest sen? Każdy powie, że to jeden z najważniejszych aspektów zdrowia. A jakie przeświadczenie panuje o nastoletnim śnie? No taki, że zegar biologiczny przesuwa się i to normalne, że wolą oni chodzić spać o 2 w nocy, a budzić się najlepiej o 12 w południe. Z jednej strony jest to prawda, z drugiej natomiast autorki pokazują, że kontekst społeczny jest bardzo istotny w regulacji rytmu dobowego. Jak tego dokonać? Przez kształtowanie zdrowych nawyków! Właśnie o tym jest kolejny, czternasty już rozdział, który traktuje o zdrowych nawykach żywieniowych, aktywności fizycznej, ale również o zaburzeniach odżywiania. W rozdziale 15 – jednym z najważniejszych dla mnie – autorki postanowiły skupić się na stresie. Pokazują, że nie taki diabeł straszny, jak go malują i stres w optymalnej dawce jest pomocny. Jak zwykle, to dawka czyni truciznę i szkodzi nam jego nadmiar i długotrwałość. Przy tak nowej publikacji o nastolatkach nie mogło zabraknąć również tematu technologii i mediów społecznościowych. Tutaj takim ciekawym spostrzeżeniem jest to, aby przy higienie cyfrowej nie skupiać się tylko na tzw. „czasie ekranowym”, ale również na ogólnym stylu życia osoby nastoletniej.
Na sam koniec autorki dodały siedem kroków do lepszej komunikacji. Każdy z nich został szerzej omówiony oraz opatrzony ćwiczeniami. Dla głodnych wiedzy jest oczywiście również bibliografia.
Jednym minusem tej książki były dla mnie częste powtórzenia omawianych treści. Czułam się, jakby autorki działały w myśl zasady, o której kilka razy wspominają, czyli – nauka przez modelowanie i powtarzanie. Możliwe, że dzięki temu rodzice lepiej zapamiętają, to co czytają. Dla specjalistów, którzy mieli na studiach co nieco o rozwoju człowieka i mózgu może być to z czasem w jakimś stopniu uciążliwe.
Drugim małym minusem jest napisanie o „złych” emocjach na stronie 369. Nie wiem czy to wynika z tłumaczenia, czy tak też dokładnie napisały autorki, ale jednak środowisko psychologiczne stara się edukować na ten temat. Dlatego przypominam – NIE MA „złych” czy „negatywnych” emocji (choć w mowie potocznej jeszcze się tak mówi), mogą być one „trudne”, „nieprzyjemne” może w jakiś sposób „niepożądane”.
Niezwykły mózg nastolatka mimo małych mankamentów jest bardzo dobrą książką napisaną w naprawdę przystępny sposób. Dla specjalistów – pedagogów, psychologów, opiekunów – może być ciekawą powtórką i inspiracją do mniejszych lub większych zmian. Dla rodziców będzie natomiast przewodnikiem po świecie nastolatków – ich rozwoju, sposobie zachowania, myślenia i codziennego funkcjonowania. Ja w niektórych momentach spojrzałam inaczej na kilka obszarów i pomyślałam, jak można treść z książki przełożyć na realia szkolne.
Hohnen, Gilmour i Murphy wspierają osoby dorosłe w komunikacji z osobami nastoletnimi i dobitnie pokazują, że okres dorastania wcale nie jest tylko naznaczony brakiem rozsądku i wybuchami intensywnych emocji. Zmieniają perspektywę na bardziej pozytywną. Tak, by dorośli mogli być oparciem dla osób nastoletnich w dość trudnym etapie swojego życia, ale po części również ekscytującym.
Współpraca reklamowa, barter
Egzemplarz do recenzji udostępniło wydawnictwo PWN
I na koniec niespodzianka! Mam dla Was kod rabatowy, który obniża ceny katalogowe książek wydawnictwa PWN aż o 28%. Oznacza to, że jeżeli książka jest już przeceniona np. o 15%, to doliczy się do tego rabat 13%, a nie jeszcze 28%. Kod jest ważny do 28.02.2025. 🙂
Kod, który musicie wpisać w podsumowaniu zamówienia na stronie księgarni PWN to: KULTURA
A jeżeli chcecie zobaczyć, jakie jeszcze książki z wydawnictwa PWN mam w swojej biblioteczce, to polecam ten wpis na Instagramie. Już za niedługo pojawi się kolejna lista tytułów, którym warto się przyjrzeć. 🙂
Autorki: Bettina Hohnen, Jane Gilmour, Tara Murphy
Tytuł: Niezwykły mózg nastolatka
Oryginalny tytuł: Incredible Teenage Brain. Everything You Need to Know to Unlock Your Teen’s Potential
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Data wydania: 31.08.2023
Stron: 420
Tłumaczenie: Małgorzata Guzowska
Zobacz także:
— Psychologia dziecka
— Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
